संयोजक
दुई वा दुईभन्दा शब्द, पदावली, साना वाक्य आदिलाई जोड्ने शब्दलाई संयोजक भनिन्छ । संयोजक निरपेक्ष र सापेक्ष गरी दुई प्रकारका हुन्छन् ।
निरपेक्ष संयोजक
उस्तै प्रकारका शब्द, पदावली वा साना वाक्य जोडी सो प्रकारको अर्को ठुलो शब्द, पदावली वा वाक्यका निर्माण गर्ने संयोजकलाई निरपेक्ष संयोजक भनिन्छ । उदाहरणका लागि, e द्वारा जोडिएका दुई नामिक पदबाट एउटा ठुलो नामिक पदको रचना हुन्छ ।
एलेफेनमा चारवटा निरपेक्ष संयोजक छन् :
- e – र
- o – वा, अथवा, कि, किंवा
- no – होइन
- ma – तर
उदाहरणका लागि,
- La om e la fem vade a la casa. – पुरुष र महिला घर जान्छन् ।
- Tu es multe vea e saja. – तिमी वृद्ध र बुद्धिमान् छौ ।
- El ia labora ante e pos sua vacanse. – उनले बिदाभन्दा पहिले र त्यसपछि काम गरे ।
- Sua aniversario es en marto o april. – उसको जन्मदिन मार्च अथवा अप्रिलमा हो ।
- Tu desira cafe o te? – तिमीलाई कफी चाहिन्छ कि चिया ?
- On pote visita la museo a lundi o jovedi. – तिमी सोमबार वा बिहीबार सङ्ग्रहालय जान सक्छौ ।
- On ia eleje tu, no me. – उनीहरूले तिम्रो चुनाव गरेका थिए, मेरो होइन ।
- Me ia conta no sola la oveas ma ance la capras. – मैले भेडाहरूको मात्रै होइन, बाख्राहरूको पनि गन्ती गरेँ ।
दुईभन्दा बढी चिज रहेको सूचीमा अन्तिम जोडीमा बाहेकका जोडीहरूमा संयोजकको ठाउँमा अल्पविरामको प्रयोग गरिन्छ । त्यस्तो सूचीमा प्रायः संयोजकको अगाडि पनि अल्पविराम राखिन्छ :
- Nos va viaja tra Italia, Suiz, Osteraic, e Deutxland. – हामी इटाली, स्विट्जरल्यान्ड, अस्ट्रिया र जर्मनी हुँदै घुम्ने छौँ ।
जोरका लागि e, o र no लाई दोहोर्याउन सकिन्छ । त्यसो गर्दा दोहोरिएको संयोजकलाई पहिलो अंशको अगाडि राख्नुपर्छ ।
- e… e – दुवै … र
- o… o – कि … कि
- no… no – न त … न त नै
उदाहरणका लागि,
- E Luis e Maria vade a scola. – दुवै लुइस र मारिया विद्यालय जान्छन् ।
- O tu o me gania, ma no ambos. – कि तिमी जित्छौ, कि म जित्छु, दुवैले जित्दैनौँ ।
- Me ave no la tempo no la desira per leje plu. – मसँग पढ्ने न त समय छ न त इच्छा नै ।
E, o र no ले दुइटा उपवाक्य वा वाक्यलाई पनि जोड्न सक्छन् :
- Me ia vade a la biblioteca, e tu ia visita la museo. – म पुस्तकालय गएँ र तिमी सङ्ग्रहालय गयौ ।
- O nos solve esta problem, o la mundo va fini. – कि त हामीले यस समस्याको समाधान गर्छौँ, कि त संसार ध्वस्त हुन्छ ।
- Ma acel es difisil. – तर त्यो गाह्रो हुन्छ ।
Donce क्रियाविशेषणलाई e donce को सङ्क्षेपक चिह्नको रूपमा उस्तै तरिकाले प्रयोग गरिन्छ :
- Me pensa, donce me esiste. – म विचार गर्छु, त्यसैले मेरो अस्तित्व छ ।
- Nos no ave un mapa, donce nos es perdeda. – हामीसँग नक्सा छैन, त्यसैले हामी हराएका छौँ ।
सापेक्ष संयोजक
उपवाक्यलाई वाक्यमा जोडी मिश्र वाक्यको निर्माण गर्ने संयोजकलाई सापेक्ष संयोजक भनिन्छ ।
एलेफेनमा तीन प्रकारका सापेक्ष संयोजक छन् : सार्वनामिक सापेक्ष संयोजक, क्रियायोगी सापेक्ष संयोजक र विशेष सापेक्ष संयोजक ।
सार्वनामिक सापेक्ष संयोजक
Cual र ci प्रश्नवाचक सर्वनामहरूले सम्बन्धवाचक उपवाक्यको परिचय गराउनका लागि सम्बन्धवाचक सर्वनामको पनि भूमिका निर्वाह गर्छन् :
- La om ci ia abita asi ia vade a New York. – यहाँ जो पुरुष बस्थे, उनी न्युयोर्क गए ।
- La poma cual ia cade de mea saco es aora noncomable. – मेरो झोलाबाट जुन स्याउ झरेको थियो, त्यो अहिले अखाद्य छ ।
- La fem de ci nos parla labora a mea ofisia. – हामी जुन महिलाको बारेमा कुरा गर्छौँ, उनी मेरो अफिसमा काम गर्छिन् ।
- Tua libro, en cual me ia scrive sua nom, es sur la table. – तिम्रो किताब, जसमा मैले उसको नाम लेखेकी थिएँ, टेबुलमा छ ।
यी सर्वनामले सामान्यतया पूर्वगामी नामसँगको सम्बन्ध जनाउँछ । कहिलेकाहीँ नामलाई नकार्न सकिन्छ । त्यस्ता स्थितिमा अर्थ स्पष्ट पार्नका लागि सर्वनाम थप्न सकिन्छ :
- Esta es lo cual parteni a tu. – यो त्यो हो जुन तिम्रो सम्पत्ति हो ।
- La auto blu es lo en cual nos vole viaja. – जुन कार निलो छ, त्यसमा हामी घुम्न चाहन्छौँ ।
- Acel es el ci me ia vide. – मैले जसलाई देखेँ, त्यो ऊ हो ।
- Tu es el a ci me ia parla ier. – मैले हिजो जोसँग कुरा गरेँ, त्यो तिमी हौ ।
- Ci osa, gania. – जसले साहस गर्छ, उसले विजय प्राप्त गर्छ ।
कथित प्रश्नमा पनि ci र cual को तद्रूप प्रयोग गरिन्छ ।
क्रियायोगी सापेक्ष संयोजक
Do, cuando, cuanto, como र perce प्रश्नवाचक सर्वनामहरूले क्रियायोगी उपवाक्यको परिचय गराउनका लागि संयोजकको पनि भूमिका निर्वाह गर्छन् :
- Nos parla como nos pensa. – हामी जसरी सोच्छौँ, त्यसरी बोल्छौँ ।
- Me dormi cuando me pote. – म जहिले सक्छु, तहिले सुत्छु ।
- Me va esplica cuanto me comprende. – म जति बुझ्छु, त्यति बुझाउँछु ।
- Nos abita do la du rios encontra. – जहाँ दुई नदी भेट्छन्, हामी त्यहीँ बस्छौँ ।
- Me ia fini la taxe en cuando tu ia parla a me. – तिमी जहिले मसँग कुरा गर्दै थियौ, तहिले मैले मेरो काम सिद्ध्याएँ ।
- Nos va core a do la vias encontra. – जहाँ दुइटा बाटा भेट्छन्, हामी त्यहाँ दौडन्छौँ ।
यी सर्वनामलाई सम्बन्धवाचक उपवाक्यको परिचय गराउने संयोजकका रूपमा नामको पछाडि पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ :
- Me labora en Paris, do me abita. – म पेरिसमा काम गर्छु, जहाँ म बस्छु ।
- El va visita en julio, cuando la clima es bon. – उनी जुलाईमा आउने छन्, जब हावापानी सुहाउँदो हुन्छ ।
- Acel es la razona perce Juan ia parti. – जोनले छोडेर गएको कारण पनि त्यही हो ।
यी सर्वनामलाई कथित प्रश्नमा पनि प्रयोग गरिन्छ ।
विशेष सापेक्ष संयोजक
एलेफेनमा ce र esce लाई विशेष सापेक्ष संयोजक भनिन्छ र यिनले नामिक उपवाक्यको परिचय गराउँछन् । Ce ले कथित वाक्यको परिचय गराउँछ र esce ले चाहिँ वाक्यको सत्यतामाथि उठेको प्रश्नलाई कथित रूपमा प्रस्तुत गर्छ :
- Me pensa ce tu nesesa un vacanse. – मलाई लाग्छ कि तिमीलाई छुट्टी चाहिन्छ ।
- Me no sabe esce el va veni. – ऊ आउँछ कि आउँदैन भन्ने मलाई थाहा छैन ।
यिनलाई अर्थ स्पष्ट पार्नका लागि केही नाम, विशेषण तथा सम्बन्ध कारकको पछाडि प्रयोग गर्न सकिन्छ :
- La idea ce la Sol orbita la Tera es un era. – सूर्यले पृथ्वीको परिक्रमा गर्छ भन्ने अवधारणा गलत हो ।
- Nos es surprendeda ce vos no ia cexa. – तिमीले गुनासो नगरेकोमा हामी आश्चर्यचकित छौँ ।
- Me es felis ce tu ia susede. – तिमी सफल भएको सुनेर मलाई खुसी लाग्यो ।
- Los no ia es serta esce la tren ia parti ja. – रेल गएको थियो कि थिएन भन्ने उनीहरूलाई थाहा थिएन ।
- La gato ia entra a la sala sin ce algun vide el. – कसैले नदेखी नै बिरालो कोठाभित्र पसेछ ।
Ce लाई परिणामबोधक उपवाक्यको परिचय गराउनका लागि पनि प्रयोग गरिन्छ :
- El ia es tan fatigada ce el no ia pote pensa. – उनी यति थाकेकी थिइन् कि उनले सोच्न सुद्ध सकेकी थिइनन् ।
- El ia es tan fame ce el ia pote oia la ronca de sua stomaco. – उहाँ यति भोकाउनुभएको थियो कि उहाँले आफ्नो पेट कराएको सुद्ध सुन्नुभएको थियो ।
Afin, car, si र ca विशेष सापेक्ष संयोजकहरूलाई वाक्यमा क्रियायोगी उपवाक्यको परिचय गराउनका लागि प्रयोग गरिन्छ :
- Me va veni si tu clama. – तिमीले बोलायौ भने म आउँछु ।
- Me labora afin mea enfantes pote come. – मेरा छोराछोरीले खान पाऊन् भनी म काम गर्छु ।
- Lo es calda car la sol brilia. – घाम लागेको हुनाले गर्मी छ ।
- Esta es plu labora ca me ia espeta. – यो मैले अपेक्षा गरेकोभन्दा बढी काम रहेछ ।
